17-eeuwse kroonluchter, Amsterdam

Een kaarsenkroon met zes armen van een kloek formaat. Het is mogelijk dat deze kroon is besteld voor een representatieve ruimte zoals een regentenkamer van een Hofje. Ook is het mogelijk dat de kroon voor een kerk is bedoeld. Er waren immers talloze kleinere kerkgebouwen waar men een lichtbron nodig had, en waar niet altijd de ruimte voorhanden was om een kroon met twee of drie rijen kaarsenarmen te plaatsen.

Elias Eliasz (1608-1652) vestigde zich in 1641 samen met zijn gelijknamige zoon op de Nieuwendijk te Amsterdam, en voegt in 1642 de naam Van Vliet toe. Het huis waar zij woonden kreeg de toepasselijke naam ‘In de Gecroonde Kerckkroon.’

Hoewel het bekende monogram EEV, dat vaak onder de hangring is aangebracht al dan niet met datering, ontbreekt, kunnen we op goede gronden deze kroon aan deze productieve werkplaats toeschrijven. Op grond van een studie die B. Dubbe heeft gedaan naar deze familie van geelgieters, blijkt een van de belangrijkste kenmerken van hen te zijn, het toepassen van een paddenstoelvormig ornament onder de hangring. Dit komt op veel kronen van diverse afmetingen voor waarvan een aantal is voorzien van het monogram EEV, al dan niet in combinatie met het jaartal. Grofweg kunnen we stellen dat tot circa 1650 velen kronen een stam hebben waarin een kegelvorm waarneembaar is, en vanaf 1650 de geprofileerde balustervorm. In deze vorm in het bijzonder wordt het in het oog springende champignon element, dat zich net onder de hangring bevindt, aangetroffen. Kronen van Elias Eliasz. Van Vliet vallen ook op door hun uitgebalanceerde perfecte verhoudingen.

De rijkdom aan lichtkronen in de vele, vooral protestante kerken, is te danken aan de Reformatie. Het Bijbellezen en het zingen van Psalmen (in de landstaal) door de gehele gemeente, vereiste een behoorlijke verlichting, niet alleen bij de preekstoel maar ook in het schip van de kerk. Ook in het woonhuis en andere meer representatieve vertrekken werd de vraag naar verlichting groter. Op talloze schilderijen van binnenhuizen zijn kaarsenkronen vaak het glanzende middelpunt.