Bronzen 17e-eeuws vijzel

Een dergelijk groot formaat vijzel met plaatsaanduiding en datering is vrijwel zeker gemaakt voor een stadsapotheek. De vijzels is versierd met twee banden met Renaissance ornamenten en heeft een uitzonderlijk fraaie platina.

Van 1613 tot 1795 was te Enkhuizen een landsgeschut- en klokkengieterij gevestigd. Het zogenaamde giethuis, dat een van de grootste gebouwen van de stad was, stond aan het einde van de Botstraat, dichtbij de Noorderpoort. Het gebouwencomplex werd in 1819 gesloopt.

Een vergelijkbare vijzel, eveneens van Everhardus Splinter, maar in 1636 gedateerd, maakte deel uit van de collectie A. Spas, verkocht door E. van Herck & Fils, Antwerpen 1926, lot 319.

Bronzen vijzels moeten worden gezocht in een apotheek, vijzels van materiaal anders dan brons worden mortieren genoemd. Het gieten van een vijzel gebeurd op dezelfde wijze als een klok en altijd ‘à cire perdu’. Voor deze methode wordt een model van was gemaakt in een gietvorm van leem. In de gietvorm wordt vervolgens gesmolten metaal gegoten, door de hitte smelt de was in de gietvorm en neemt het metaal de vorm van het wassen model aan.

Vanouds waren er twee soorten gieters. Vijzels werden gemaakt door geschut- en klokkengieters, met gebruik van brons, een legering van koper en tin met wat lood of soms was zink. ‘Geelgieters’ waren degene die behalve mortieren ook kandelaars, kronen, zandloperhouders, bijbellezenaars en koorhekken vervaardigden. Het geel gekleurde messing bestaat uit een legering van koper met zink en lood.